Politiek

Politiek is voor veel mensen een vies woord of laat hen koud, nochtans gaat het in feite over niets anders dan hoe wij, als burgers onszelf organiseren, hoe we een economie vormgeven, welke gedragingen gepermiteerd zijn en welke niet. De samenleving kent vele kwesties waar mensen verschillend over denken, bijvoorbeeld hoe we omgaan met werkloosheid, toegang tot betaalbare gezondheidszorg, de klimaatverandering, immigratie, drugs, de invloed van de kerk, sexuele oriëntatie, de behandeling van dieren en de jacht, enzovoort. Met andere woorden: het gaat ons allemaal aan en beïnvloedt ons hele leven...

Anyway, ik wil in dit artikel geen mening geven of een bepaald standpunt innemen, maar zo objectief mogelijk de feiten weergeven met betrekking tot de organisatie van het politieke leven in onze streek. Je kunt vervolgens zelf je conclusies trekken. Een en ander heb ik gepikt uit een publicatie van de provincie Alicante en klinkt daarom soms een beetje plechtstatig, maar het legt wel goed uit hoe het allemaal in elkaar zit.

Spanje als land is qua bestuur onderverdeeld in 2 autonome steden en 17 autonome gebieden, die weer onderverdeeld zijn in provincies en deze weer in comarca's, die echter geen vertegenwoordiging hebben. En de comarca's bestaan op hun beurt weer uit gemeentes. Dus voor onze streek gaat het over Spanje als soeverein land, dat deel uitmaakt van de Europese Unie, de autonome regio Communitat Valenciana, de provincies Valencia en Alicante en dan natuurlijk de gemeente waar je woont.

Het land Spanje

Spanje is een parlementaire democratie. De fundamentele normen van de Spaanse staat zijn opgenomen in de Grondwet van 6 december 1978. Hierin zijn het politieke en overheidssysteem, evenals de fundamentele principes die de samenleving in Spanje bepalen, vastgelegd. Het staatshoofd is de koning, die net als in België en Nederland in wezen enkel een symbolische functie heeft.

De Spaanse grondwet stelt, samen met de rechten en plichten van burgers, ook de regeringsvorm van het land vast. Er is sprake van een parlementaire monarchie die duidelijk de scheiding tussen de wettelijke macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht bepaalt en de territoriale en administratieve organisatie van het land vastlegt.

Spanje is sinds 1986 lid van de Europese Unie, en sinds 1995 lid van de Schengenzone.

De scheiding der machten is duidelijk gedefinieerd en bestaat uit een wettelijke macht die belast is met het goedkeuren van de wetten, een uitvoerende macht die belast is met het in praktijk brengen van genoemde wetten en de rechterlijke macht wier belangrijkste taak het is erop toe te zien dat de wetten worden nageleefd.

De wettelijke macht ligt in handen van het parlement dat in het Spaanse geval de naam 'Cortes Generales' (het Algemene Hof) draagt. Het betreft een parlement dat bestaat uit twee kamers, te weten het 'Congreso de los Diputados' (het Congres van Afgevaardigden) en de 'Senado' (de Senaat). De leden van deze kamers worden iedere vier jaar middels democratische verkiezingen gekozen door het volk. Deze verkiezingen noemt men “Elecciones Generales” (de Algemene Verkiezingen) en hierbij kunnen alleen burgers met een Spaanse nationaliteit zich verkiesbaar stellen en gekozen worden. Enkele basisfuncties van het Congres van Afgevaardigden zijn, het goedkeuren van de wetten en het iedere vier jaar, na de algemene verkiezingen, aanstellen van de president. Zoals verder wordt uitgelegd, worden de wettelijke functies gedeeld door het Algemene Hof en de parlementen van de “Comunidades Autónomas” (Autonome Deelregeringen), die overigens ook de bevoegdheid hebben om wetten goed te keuren.

De uitvoerende macht ligt in handen van de regering. De regering wordt gevormd door de president die, als eerder aangegeven, wordt gekozen door het Congres van Afgevaardigden, de vice-president of vicepresidenten en de ministers, die op hun beurt allen worden benoemd door de president. De regering is belast met het afhandelen van openbare zaken, het voeren van de binnenlandse en buitenlandse politiek van het land en is verder verantwoordelijk voor het algemene beleid van de staat. De regeringsbesluiten worden genomen in de zogeheten “Consejos de Ministros” (de ministerraad). Om haar taken te vervullen, kan de regering wetten ontwerpen en daarbij reglementen en verordeningen goedkeuren. Als verder in de gids wordt aangegeven kan deze uitvoerende functie ook worden vervuld door de regeringen van de Autonome Deelstaten en door de besturen van lokale overheden.

De rechterlijke macht is belast met de rechtspraak. Deze functie wordt bekleed door de rechters en magistraten die rechtspreken en erop toezien dat het recht wordt nageleefd. Zij zijn hierin volledig onafhankelijk en dienen zich uitsluitend te houden aan hetgeen de wet voorschrijft. De rechtspraak is ondergebracht bij het hof en de rechtbanken die zich in het hele land bevinden. Er is ook een Hoge Raad, die het hoogste rechterlijke orgaan is in het land, en een Grondwettelijke Raad die zich bezighoudt met de invulling van de grondwet

Sinds januari 2020 heeft Spanje een linkse coalitieregering van sociaaldemocraten (PSOE) en radicaal-links (Podemos) onder leiding van Pedro Sanchez. De politieke situatie wordt de laatste jaren gekenmerkt door een versnipperd politiek landschap. Sinds de parlementaire verkiezingen van december 2015 werden drie keer vervroegde verkiezingen uitgeschreven: in juni 2016 en november 2019 omdat de verschillende partijen er niet in slaagden een coalitie te vormen op basis van de verkiezingsuitslag, en in april 2019 omdat de begrotingsplannen van de regering werden afgekeurd door het parlement. Bij de laatste verkiezingen werd de socialistische partij de grootste.

De grootste politieke partijen in het spaans parlement

• Partido Socialista Obrero Español (PSOE): sociaaldemocratisch
• Partido Popular (PP): conservatief
• Ciudadanos (C’s): liberaal, centrum-rechts
• Unidas Podemos: radicaal links
• VOX: extreem rechts
• Partido Animalista Contra el Maltrato Animal (PACMA): dierenpartij
• Esquerra Republicana de Catalunya (ERC): links nationalisten van Catalonië

Voor (iets) meer uitleg, zie hier.

Bestuurslagen

Spanje is bestuurlijk gezien een bondsstaat waarin de macht zeer gedecentraliseerd wordt uitgevoerd, het is het meest gedecentraliseerde land van de Europese Unie. Het land bestaat uit twee autonome steden (Spaans: Ciudades Autónomas), Ceuta en Melilla, en 17 autonome gemeenschappen (Comunidades Autónomas). De mate van autonomie verschilt per gemeenschap. Bijna alle gemeenschappen zijn weer onderverdeeld in provincies. De 50 provincies van Spanje zijn onderverdeeld in comarca's, die op hun beurt in meer dan 8000 gemeenten zijn opgedeeld.

Onze streek bevindt zich in de autonome gemeenschap "Communitat València". Gemeenschappen zijn weer samengesteld uit provincies en 'wij' bevinden ons in het zuiden van de provincie València en het noorden van de provincie Alacant (Alicante). Provincies zijn weer opgedeeld in "comarca's". In València is dit de comarca "Vall d'Albaida" en in Alacant zijn dat de comarca's "Comtat", "L'Alcoià" en "Alt Vinalopó". Belgen zijn goed bekend met autonome gemeenschappen en zowel Belgen als Nederlanders weten wat provincies zijn. Maar wat zijn "comarca's"? Wikipedia zegt er dit over: "De provincies van Spanje, die onderdeel zijn van de Spaanse autonome regio's, zijn onderverdeeld in comarca's. De bevoegdheden van een comarca verschillen per regio; in sommige regio's (zoals Catalonië) hebben de comarca's veel bevoegdheden, terwijl ze elders geen enkele bevoegdheid hebben (zoals in Galicië)." Verder: "Comarca betekent zoiets als het Amerikaanse "county" of het Engelse "shire"."

De comarca's van Valencia vormen een bestuurlijke laag tussen de gemeenten en de provincie. Hun indeling dient voor de organisatie van lokale voorzieningen (zoals onderwijs en gezondheidszorg) door het gemeenschapsbestuur (de Generalitat Valenciana), maar de comarca's zelf hebben geen afzonderlijke vertegenwoordiging. Sinds 2007 kent de gemeenschap València 34 comarca's, waaronder de hoofdstad València.

'Comunidades Autónomas' (De Autonome Deelstaten)

De Autonome Deelstaten hebben een ruime autonomie. Zij hebben hierdoor binnen het eigen territorium en in overeenstemming met de bevoegdheden die zijn opgenomen in haar 'Estatutos de Autonomía' (Statuten van Autonomie) een ruime wettelijke en uitvoerende macht. Zij hebben een eigen parlement, een eigen bestuur en een eigen administratie.

De Statuten van Autonomie zijn de fundamentele normen van iedere Autonome Deelstaat. In de statuten zijn openbare zaken die tot haar bevoegdheden horen (gezondheidszorg, onderwijs, stedenbouw, etc) opgenomen. Het betreft zaken waarover het parlement van de Autonome Deelstaat wetten kan goedkeuren en waarnaar haar regering en administratie kunnen handelen. Deze basisnormen bepalen ook andere belangrijke zaken zoals de openbare instellingen in de Autonome Deelstaat, haar interne organisatie, haar relatie tot de burgers of haar symbolen (vlag, wapen, volkslied, etc.) Het statuut van Autonomie is als de grondwet van iedere Autonome Deelstaat.

De burgers met een Spaanse nationaliteit die woonachtig zijn in iedere Autonome Deelstaat kiezen elke vier jaar tijdens de 'Elecciones Autónomas' (de autonome verkiezingen) de leden van het autonome parlement. Dit parlement kiest naderhand de voorzitter van de autonome regering. De voorzitter stelt op zijn beurt, vrijelijk de 'Consejeros' (raadslieden) aan met wie hij/zij de autonome regering gaat vormen. De autonome regering staat aan het hoofd van het politieke beleid van de Autonome Deelstaat en de autonome administratie. De Autonome Deelstaten worden gevormd door een regering en een eigen administratieve structuur bestaande uit ambtenaren die ten dienste staan van de burgers. Binnen deze structuur wordt er gewerkt met een eigen begroting en een eigen belastingssysteem.

De autonome regio Valencia

In het geval van de Comunitat Valenciana worden alle bestaande autonome instellingen samen (parlement, regering, ombudsman, etc.) 'Generalitat Valenciana' genoemd; het parlement heet 'Corts Valencianes'; de Raad 'Consell', de voorzitter 'President' en de raadslieden 'Consellers'. Het gebied wordt ook wel 'País Valencià'' genoemd. De president is op dit moment Ximo Puig Ferrer van de PSPV, de Valenciaanse afdeling van de PSOE.

De officiële taal van de Comunitat Valenciana is, naast het Spaans (of 'Castiliaans') het Valencià, een taal die volgens linguisten niet te onderscheiden is van het Catalaans, behoudens een aantal kleine verschillen, maar die door anderen beschouwd wordt als een aparte taal. Dit laatste standpunt (het 'blaverisme') is vooral politiek gemotiveerd. Men wil niet 'opgeslokt' worden door de buur deelstaat Catalunya...

Aparte politieke groeperingen die enkel in de regio Valencia opereren zijn Coalició Compromís, een links/groen verbond van verscheidene organisaties en Esquerra Republicana del País Valencià, ERPV, een links nationalistische groepering.

Provinciaal bestuur

Op haar beurt is de provincie, die bestaat uit een aantal gemeenten, een lokale instelling met een eigen rechtspersoonlijkheid. In iedere provincie is er een regeringsorgaan en een administratie die samen Provinciale Staten genoemd worden. Dit soort regeringsorganen kan elders ook een andere naam hebben, bijvoorbeeld Cabildos.

Als eenmaal, tijdens de gemeentelijke verkiezingen, alle wethouders gekozen zijn in de verschillende gemeenten van de provincie, stellen de politieke partijen onder hun wethouders vast wie benoemd zullen worden tot Provinciale Afgevaardigden. De verkiezing van de voorzitter, het bestuur en de algemene vergadering van Provinciale Staten zijn identiek aan die van de gemeenten.

Provinciale Staten is hoofdzakelijk belast met het helpen van de gemeenten in de provincie, vooral de kleineren, bij de adequate uitvoering van de dienstverleningen waaraan zij wettelijk dienen te voldoen. In een aantal gevallen verlenen Provinciale Staten directe hulp aan de burgers, hoewel het in het algemeen gebruikelijk is de hulp aan de gemeenten te bieden.

Om aan hun doelstellingen tegemoet te komen, beschikt Provinciale Staten over eigen economische, personele en materiele middelen. Zij handelt als een intermediaire administratie tussen de Autonome Deelregering en de Gemeenten.

Het dient in ieder geval duidelijk te zijn dat Provinciale Staten, hiërarchisch gezien, niet superieur is aan de gemeenten. Zij kan ook niet de handelingen van de gemeenten herzien of een bepaald beleid opleggen. De gemeenten zijn zelfstandige instellingen en hun handelen, kan slechts worden herzien door de Rechtbank.

Gemeentelijke overheid

Het bestuur en de administratie van de gemeentes (municipios) ligt in handen van het gemeentebestuur (Ayuntamiento/Ajuntament). De inwoners van de gemeente kiezen 'Regidor/a/s' (wethouders/schepenen) tijdens de gemeentelijke verkiezingen, waarbij zowel Spaanse burgers als burgers uit iedere andere willekeurige staat van de Europese Unie die in Spanje woonachtig zijn en hun wil te kennen hebben gegeven om deel te willen nemen aan genoemde verkiezingen, zich verkiesbaar kunnen stellen en gekozen kunnen worden. Ook burgers die in Spanje wonen en afkomstig zijn uit landen waarmee Spanje dienaangaande een akkoord heeft ondertekend, kunnen hun stem uitbrengen tijdens deze verkiezingen.

Als de wethouders eenmaal gekozen zijn, kiezen zij op hun beurt de burgemeester ('Alcalde'). Deze wordt gekozen uit de wethouders die als lijstaanvoerders van hun politieke partijen hebben meegedaan aan de verkiezingen.

De gemeenten hebben een verscheidenheid aan bevoegdheden en openbare diensten die zij dienen te verlenen aan de burgers. Om dit op een adequate manier te kunnen doen hebben zij zelfbeschikkingsrecht van handelen, eigen belastingen en de bevoegdheid bepaalde normen goed te keuren (reglementen en gemeentelijke verordeningen). Hoewel genoemde normen geen wetten zijn, hebben de burgers, binnen het gemeentelijke territorium, de verplichting deze na te leven.

In de comarca Vall d'Albaida speelt de La Vall d'Albaida Ens Uneix een grote rol. Deze partij is afkomstig uit de PSOE en levert bijvoorbeeld voor Ontinyent de burgermeester Jorge Rodríguez.

Stemmen

Buitenlanders mogen in Spanje niet meestemmen bij de nationale en autonome (regionale) verkiezingen maar wel bij de gemeenteraadsverkiezingen en Europese verkiezingen. Hieronder een korte beschrijving over hoe men als Nederlander of Belg kan stemmen in de Spaanse woonplaats.

Als je als buitenlander staat ingeschreven bij de gemeente van jouw woonplaats in Spanje (empadronado) dan mag je als je ouder dan 18 jaar bent meestemmen bij de Europese verkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen.

Inwoners van EU-lidstaten die wonen in Spanje en staan ingeschreven bij de gemeente als officiële inwoner en die willen stemmen in Spanje dienen zich daarvoor op te geven, iets wat je kunt doen bij de gemeente waar je staat ingeschreven. Je komt dan in het 'Censo Electoral de los extranjeros residentes en España' te staan waarna je in de toekomst altijd kunt stemmen bij de Europese en gemeenteraadsverkiezingen.

Dit geldt overigens niet als je al eens eerder hebt aangegeven (intención de votar) dat je wilt stemmen (votar) in Spanje, dan sta je hoogstwaarschijnlijk nog in het 'censo electoral'. Het is echter altijd beter om dat te controleren.

Je moet voordat je kunt stemmen aangeven dat je dat wilt gaan doen (manifestación de voluntad de voto). Dat kan via internet, via de post of bij de gemeente.